Çocuklarda Öfke Krizleri ve Duygu Düzenleme: Neden Olur, Evde Ne Yapılır?

Duygu düzenleme, bireyin yaşadığı duygusal deneyimleri fark etme, değerlendirme ve gerektiğinde bu duygular üzerinde kontrol sağlayabilme becerisidir. Cole, Martin ve Dennis’in (2004) tanımına göre duygu düzenleme; kişinin hedeflerine ulaşabilmesi için duygusal tepkilerini yönetme ve davranışlarını yönlendirme sürecidir. Çocuklar için bu beceri, hem içsel hem de dışsal süreçlerin bir arada gelişmesiyle oluşur: çocuğun mizacı, dikkat kapasitesi ve duygusal tepkiselliği içsel süreçleri oluştururken; ebeveyn tutumu, bağlanma deneyimleri ve sosyal çevre dışsal süreçlerin temelini oluşturur (Thompson, 1994).

Çocuklarda Öfke Krizleri

Erken çocukluk döneminde çocuklarda öfke krizleri sık görülmesinin nedeni, çocukların henüz duygularını düzenleme kapasitesinin tam gelişmemiş olmasıdır. Bebeklikten itibaren çocuk, bakım vereni aracılığıyla duygusal deneyimlerini anlamlandırır. İlk aylarda verdiği tepkiler daha çok fizyolojik ve davranışsal mekanizmalarla düzenlenir (Fox & Calkins, 2003). Ancak bir yaşa yaklaştıkça çocuk, yetişkinin verdiği ipuçlarını okuyarak nasıl tepki vereceğini belirlemeye başlar. Bu dönem, duygu düzenlemenin sosyal olarak şekillendiği kritik bir aşamadır.

İki yaş civarında çocuklar pasif düzenlemeden aktif duygu düzenlemeye geçerler (Rothbart, Ziaie & O’Boyle, 1992). Bu süreçte dil gelişimi, motor beceriler ve bilişsel kapasite hızla arttığı için çocuk artık öfkesini ifade edebilir fakat henüz kontrol edemez. Bu yüzden “2 yaş krizleri” olarak bilinen dönemde öfke patlamaları sıklaşır. Okul öncesi döneme gelindiğinde, çocuk çevresel uyaranlara yönelik tepkileri daha iyi kontrol etmeye başlar ancak akran ilişkileri, ayrılık kaygısı ve sosyal kurallar duygu düzenleme açısından yeni zorluklar yaratabilir.

Araştırmalar, anne-baba ile kurulan ilişkinin niteliğinin duygu düzenlemeyi doğrudan etkilediğini göstermektedir. Bakım verenin duyarlı, tutarlı ve rehberlik eden iletişim tarzı çocukta olumlu duygu düzenleme stratejilerinin oluşmasını desteklerken; kontrol edici, cezalandırıcı veya tutarsız tutumlar bu beceriyi olumsuz etkileyebilir (Calkins & Johnson, 1998). Yine düşük gelirli ailelerde yürütülen çalışmalarda, sosyoekonomik zorlukların olumsuz duyguları artırabildiği; ancak ebeveynin duygusal olarak destekleyici davranışlar sergilemesi durumunda çocukların duygu düzenleme becerilerini sağlıklı şekilde geliştirebildiği gösterilmiştir (Garner & Spears, 2000).

Okul dönemine geçişle birlikte çocukların duygu düzenleme becerileri daha da olgunlaşır. Bu dönemde sosyal ilişkiler, akran dinamikleri ve öğretmen ile kurulan ilişki, çocuğun öfke kontrolünü ve duygusal tepkilerini düzenlemesinde belirleyici rol oynar (Cole, Michel & Teti, 1994).

Çocukğunda Öfke Krizi Olan Peki Evde Ne Yapılabilir?

✓ Duyguları adlandırmak: Küçük çocuklar çoğu zaman ne hissettiklerini bilmedikleri için öfkelenirler. “Üzgün görünüyorsun, sinirlendiğini fark ettim” gibi cümleler düzenlemeyi öğrenmeleri için temeldir. Duygularını yansıtan aile çocukların hem duygularını anlamasına, hem adlandırmasına, hem de duygularını ifade etmesine dolaylı yollardan yardımcı olur.

✓ Model olmak: Çocuklar duygu düzenleme stratejilerini önce ebeveynlerinden öğrenir. Sakin kalmak, nefes almak, ara vermek gibi davranışlar onlar için güçlü modeller oluşturur. Bundan dolayı çocuklarla konuşurken duygularımızı ifade etmek, çocuğun da sizleri örnek alarak kendi duygularını ifade etmesine örnek oluştur.

✓ Sınır ve tutarlılık: Açık ve tutarlı sınırlar, çocukların kontrol hissini artırır ve öfke krizlerini azaltır. Sınır konusunda zorlanıyorsanız bu noktada okuma önerisi olarak (Dramsız Disiplin) adlı kitabı okuyarak, çocuğunuzun yaşadığı sınır problemleri ile ilgili doğru disiplini sağlama konusunda destek olursunuz.

✓ Aşırı uyarımı azaltmak: Yorgunluk, açlık ve aşırı ekran maruziyeti öfke patlamalarını tetikler. Çünkü fazla ekrana maruz kalmak çocukların duygularını ifade etmek yerine sanal dünyada duyguların daha çok körelmesine yol açabilir. Bundan dolayı ekran süresi kontrolü bu noktada önemlidir.

✓ Bağ kurulmuş bir ilişki: En önemli madde ise çocuğun duygusuna temas eden, yargılamayan ve yanında duran bir ebeveyn tutumu, duygu düzenlemenin en güçlü destekleyicisidir.

Kaynakça

Bozkurt-Yükçü, E., & Demircioğlu, H. (2017). Okul öncesi dönemde duygu düzenleme becerileri. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 1(2), 441–458.

Calkins, S. D., & Hill, A. (2007). Caregiver influences on emerging emotion regulation. In J. Gross (Ed.), Handbook of Emotion Regulation (pp. 229–248). New York: Guilford Press.

Calkins, S. D., & Johnson, J. (1998). Toddler regulation of distress to frustrating events: Temperamental and maternal correlates. Infant Behavior and Development, 21(3), 379–395.

Cole, P. M., Martin, S. E., & Dennis, T. A. (2004). Emotion regulation as a scientific construct. Child Development, 75(2), 317–333.

Cole, P. M., Michel, M. K., & Teti, L. O. (1994). The development of emotion regulation and dysregulation. Monographs of the Society for Research in Child Development, 59(2–3), 73–100.

Diener, M. L., & Mangelsdorf, S. C. (1999). Behavioral strategies for emotion regulation in toddlers: Associations with maternal involvement and emotional expressions. Infant Behavior and Development, 22(4), 569–583.

Dodge, K. A., & Garber, J. (1991). Domains of emotion regulation. In J. Garber & K.A. Dodge (Eds.), The Development of Emotion Regulation and Dysregulation (pp. 3–15). Cambridge: Cambridge University Press.

Fox, N. A., & Calkins, S. D. (2003). The development of self‐control of emotion: Intrinsic and extrinsic influences. Motivation and Emotion, 27(1), 7–26.

Garner, P. W., & Spears, F. M. (2000). Emotion regulation in low-income preschoolers. Social Development, 9(2), 246–264.

Gross, J. J. (2002). Emotion regulation: Affective, cognitive, and social consequences. Psychophysiology, 39(3), 281–291.

Gross, J. J., Richards, J. M., & John, O. P. (2006). Emotion regulation in everyday life. In D. K. Snyder, J. Simpson & J. N. Hughes (Eds.), Emotion Regulation in Couples and Families (pp. 13–35). Washington, DC: American Psychological Association.

Gross, J. J., & Thompson, R. A. (2007). Emotion regulation: Conceptual foundations. In J. Gross (Ed.), Handbook of Emotion Regulation (pp. 3–24). New York: Guilford Press.

Işık-Uslu, A. (2016). Okul öncesi çocuklarda duygu düzenleme ve davranış sorunları arasındaki ilişki. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 23(1), 9–17.

John, O. P., & Gross, J. J. (2004). Healthy and unhealthy emotion regulation. Journal of Personality, 72(6), 1301–1334.

Kopp, C. B. (1982). Antecedents of self-regulation: A developmental perspective. Developmental Psychology, 18(2), 199–214.

Kopp, C. B. (1989). Regulation of distress and negative emotions: A developmental view. Developmental Psychology, 25(3), 343–354.

Mauss, I. B., Bunge, S. A., & Gross, J. J. (2007). Emotion regulation and cognitive control. Trends in Cognitive Sciences, 11(4), 147–148.

Rothbart, M. K., Ziaie, H., & O’Boyle, C. (1992). Self-regulation and emotion in infancy. In N. Eisenberg & R. A. Fabes (Eds.), Emotion and its Regulation in Early Development (pp. 7–23). San Francisco: Jossey-Bass.

Şahin-Demirkapı, M. (2013). Erken çocukluk döneminde duygu düzenleme. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 28–35.

Thompson, R. A. (1993). Emotion regulation: A theme in search of definition. Monographs of the Society for Research in Child Development, 59(2–3), 25–52.

Thompson, R. A. (1994). Emotion regulation: A developmental perspective. Educational Psychology Review, 6(4), 369–388.

Whitebread, D., & Basilio, M. (2012). The emergence and early development of self-regulation in young children. Psychology, 3(2), 305–315.

Zeman, J., Cassano, M., Perry-Parrish, C., & Stegall, S. (2006). Emotion regulation in children and adolescents. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 27(2), 155–168.

Uzman Psikolog Bilal Kaya ile Psikolojik Destek

Samsun Atakum merkezli ve online olarak bireysel psikolojik danışmanlık hizmeti sunuyorum. Kaygı, stres, özgüven ve ilişki sorunları alanında profesyonel destek için:🌐 www.bilalkaya.net📍 Samsun Psikolog / Online Danışmanlık